Szwajcaria

Informator na temat warunków życia i pracy w Szwajcarii

Informacje ogólne, czyli co warto wiedzieć o Szwajcarii przed wyjazdem?

Szwajcaria jest krajem bardzo wysoko rozwiniętym, a zarazem jednym z najbogatszych na świecie. Leży w centralnej części Europy, bez dostępu do morza. Na północy graniczy z Niemcami, z Austrią i Lichtenstain na wschodzie, Francją po zachodniej, a Włochami po południowej stronie kraju. Jej powierzchnia wynosi 41.285 km². Szwajcaria jest krajem górzysto-wyżynnym, środkową oraz południową część kraju zajmują Alpy (60% pow.).

Szwajcaria jest jednym z najmniejszych krajów europejskich, warto zaznaczyć iż nie jest członkiem Unii Europejskiej ani Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Posiada jednak specjalne dwustronne stosunki z Unią Europejską, dzięki czemu uczestniczy w wybranych inicjatywach (np. układ z Schengen) oraz dopłaca do budżetu unijnego. Jest krajem federacyjnym, które posiada 26 kantonów. Każdy kanton w Szwajcarii jest niezależny. Kantony leżące na Wyżynie Szwajcarskiej są bardziej zaludnione oraz uprzemysłowione. Kantony alpejskie natomiast są słabiej zaludnione, bardziej nastawione na rolnictwo i turystykę.

Oficjalne języki szwajcarskie to: niemiecki, francuski, włoski oraz język romansz. Występowanie poszczególnych języków rozróżnia się w zależności od regionu: na wschód od Berna (z wyjątkiem Ticino) przeważa język niemiecki. Na zachód od Berna przeważa język francuski. Język włoski jest najpowszechniejszym językiem w kantonie Ticino. Romansz, który wywodzi się z łaciny ludowej, najczęściej używany jest 
w kantonie Gryzonia.

Szwajcaria jest krajem wielowyznaniowym, katolików jest 41,8 %, protestantów 35, 3 %, muzułmanów 4,3 %, ortodoksyjnych chrześcijan 1.8%, bezwyznaniowców, 11.1%, innych chrześcijan 0.4%, hinduistów 0.4%, buddystów 0.3%, żydów 0.2% .

W Szwajcarii dni wolne od pracy i święta są ustalane w poszczególnych kantonach. Indywidualnie ustalane są zarówno dni wolne od pracy, jak i święta. Jest kilka wspólnych świąt w całym kraju. Jedynym wspólnym dla całej Szwajcarii świętem oraz dniem wolnym od pracy jest dzień 1 sierpnia, który jest Świętem Narodowym ustanowionym z okazji rocznicy uchwalenia konfederacji. Wśród znanych nam świąt oraz dni wolnych od pracy są np.: 25 oraz 26 grudnia – Boże Narodzenie oraz Wspomnienie Św. Szczepana, 1 stycznia – Nowy Rok, 1 maja – święto pracy, 1 listopada –Wszystkich Świętych. Każdy kanton może wyznaczyć sobie także dni wolne od pracy obowiązujące tylko na jego terenie (do 8 dni w ciągu roku).

Wybierając się do Szwajcarii należy pamiętać, że kraj ten nie należy do strefy euro. Obowiązującą walutą jest frank szwajcarski.

Praca w Szwajcarii

W Szwajcarii minimalny wiek produkcyjny wynosi 15 lat. Jednak w niektórych wyjątkowych przypadkach (usługi dla pasażerów, lekka praca, wydarzenia kulturalne, artystyczne i sportowe lub reklama) mogą być zatrudnieni młodzi ludzie w wieku 13 lat.

Szwajcaria posiada różnego rodzaju umowy o pracę. Po pierwsze, istnieją indywidualne umowy o pracę, na podstawie których pracownik zobowiązuje się do pracy dla pracodawcy w zamian za wynagrodzenie. Obejmują one pewne prawa i obowiązki: pracownik musi wykonać odpowiednią pracę, podczas gdy pracodawca musi zapłacić wynagrodzenie pracownika i składki na ubezpieczenie społeczne, przyznać pracownikowi płatne wakacje itp.

Innym powszechnym rodzajem umowy o pracę jest układ zbiorowy pracy (CLA). Na podstawie negocjacji między związkami zawodowymi a pracodawcami CLA zawiera postanowienia dotyczące zawierania, treści i rozwiązywania indywidualnych umów o pracę, praw i obowiązków umawiających się stron, zakresu umowy i sposobu jej nadzorowania. Ponadto władze mogą sporządzić standardową umowę o pracę dla poszczególnych zawodów. Praca w niepełnym wymiarze godzin i w domu (telepraca) może być regulowana przez wszystkie trzy rodzaje umów.

Informacje na temat pracy na własny rachunek i pracy au pair znajdują się w odpowiednich sekcjach.

Szwajcaria nie ma specjalnych przepisów dotyczących pracowników sezonowych. Nie ma definicji pracy sezonowej; zwyczajowe przepisy (prawo pracy, układy zbiorowe pracy itp.) regulujące umowę o pracę mają również zastosowanie do osób zatrudnionych na podstawie umów krótkoterminowych.

Obywatele państw członkowskich UE-27/EFTA nie wymagają zezwolenia na pobyt, aby podjąć pracę w firmie w Szwajcarii przez okres do 3 miesięcy w roku kalendarzowym. Niemniej jednak takie zatrudnienie wymaga elektronicznego powiadamiania o pobytach krótkoterminowych. Formularz zgłoszeniowy online należy złożyć nie później niż w dniu poprzedzającym rozpoczęcie pracy.

Podjęcie i świadczenie pracy

Jeśli poszukujesz pracy przed wyjazdem do Szwajcarii, zalecane jest skonsultowanie się z doradcami EURES we własnym kraju. Jeśli jesteś już w Szwajcarii, możesz zarejestrować się bezpłatnie w lokalnym Regionalnym Biurze Pracy (RAV/ORP/URC).

Większość ofert pracy w Szwajcarii jest reklamowana w Internecie. Różne strony internetowe oferują ukierunkowane poszukiwanie pracy w podziale na obszary działalności (np. budownictwo, catering, usługi opieki zdrowotnej, IT itp.). Inną opcją jest rejestracja w prywatnej agencji zatrudnienia. Usługi świadczone przez te agencje są zazwyczaj bezpłatne dla osób poszukujących pracy; jeśli otrzymasz umowę o pracę, Twój pracodawca zostanie poproszony o pokrycie kosztów usługi.

W Szwajcarii oferty pracy są bardzo często reklamowane w głównych gazetach. Najbardziej znanymi suplementami są: „Emploi &Formation”, opublikowane przez Le Temps w Genewie, „Emploi”, opublikowane przez 24 Heures w Lozannie, „Stellefant”, opublikowane przez Basler Zeitung, „Stellenmarkt”, opublikowane w Bund i w Berner Zeitung, „Stellen-Anzeiger” i „NZZ Executive”, które pojawiają się w Neue Zürcher Zeitung i „Alpha”, które można znaleźć w Zurychu „Tages-Anzeiger” i „SonntagsZeitung” oraz w „Corriere del Ticino”.

Przed wyjazdem do Szwajcarii pamiętaj o…

Zanim zdecydujesz się na wyjazd do Szwajcarii warto wcześniej zapoznać się z warunkami życia oraz obyczajami tego kraju. Ponadto trzeba sprawdzić jakie oferty pracy są obecnie dostępne na rynku. Na stronie www.eures.europa.eu znajdziesz wszechstronne informacje o życiu zawodowym we Szwajcarii, wolnych miejscach pracy i przedsiębiorczości. Portal EURES oferuje również wiele innych informacji.

Wskazane jest także pomyślenie przed wyjazdem o podjęciu kursu językowego i podszkoleniu umiejętności komunikowania się w językach urzędowych tego kraju czyli, niemiecki, francuski, włoski oraz romski.

Bezpośrednio przed wyjazdem pamiętaj o zabraniu ze sobą następujących rzeczy:

- Ważny paszport.

- Curriculum Vitae (CV), list motywacyjny, referencje z ostatnich miejsc pracy, kserokopie dyplomów akademickich i certyfikaty kursów przetłumaczone na język urzędowy Szwajcarii. Dodatkowo pamiętaj, aby dyplomy akademickie i certyfikaty kursów przetłumaczyć u tłumacza przysięgłego.

- CV i list motywacyjny w wersji elektronicznej, by móc je ewentualnie modyfikować
i uzupełniać.

- Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego EKUZ - bezpłatną kartę, którą otrzymasz po wypełnieniu wniosku w Oddziale Wojewódzkim lub Delegaturze Narodowego Funduszu Zdrowia. Dzięki karcie w nagłej sytuacji będziesz mógł skorzystać z pomocy placówek medycznych.

- Listę adresów i telefonów polskich placówek dyplomatycznych.

- Odpowiednią sumę pieniędzy, która wystarczy do pierwszej wypłaty lub na powrót do domu, jeśli to będzie konieczne.

- Rozmówki niemieckie, francuskie lub włoskie, ewentualnie angielskie.

Warunki życia w Szwajcarii

Szwajcaria jest jednym z najdroższych krajów świata, i nawet pomimo wysokich zarobków wydatki ponoszone na życie są o ponad połowę wyższe od średnich w krajach UE. Znalezienie zakwaterowania jest podstawowym problemem z jakim należy się zmierzyć podczas przyjazdu do Szwajcarii. Kraj jest niewielki, i co ciekawe większość miast charakteryzuje  się niedoborem mieszkań, przez co ich ceny są bardzo wysokie.

Ceny w sklepach są zazwyczaj wyższe niż w innych europejskich krajach.  Przykładowo: Cukier 1 kg kosztuje około 1,80 franków (7,98 zł), banany 2,5 franków (11,08 zł), a litr mleka to wydatek około 1,00 franka (4,43 zł), 10 jajek to wydatek około 4,95 franków (21,95 zł).

Zakwaterowanie

Ceny mieszkań są wysokie w Szwajcarii, dlatego niewiele osób może sobie pozwolić na zakup nieruchomości, a tak wielu wynajmuje swoje domy. Czynsz za nieumeblowane mieszkanie ze wszystkimi nowoczesnymi udogodnieniami, w tym kuchnią (z kuchenką
i lodówką) i łazienką, różni się w zależności od regionu. Wynajem stał się znacznie droższy w ostatnich latach. Czynsz jest zwykle miesięczny z góry, a ogrzewanie, energia elektryczna, ciepła woda itp. są obliczane oddzielnie.

Umowa najmu musi zawierać następujące szczegóły: nazwiska wynajmującego i najemcy, identyfikacja wynajmowanej nieruchomości i jej użytkowania, okres najmu (zwykle nieokreślony), wysokość czynszu i dodatkowe opłaty. Kaucja jest płatna tylko wtedy, gdy jest to określone w umowie najmu. Kwota kaucji, która nie może przekraczać 3 miesięcy czynszu w przypadku nieruchomości mieszkalnej, musi być wskazana w umowie najmu i musi zostać wpłacona na dedykowane konto w imieniu najemcy. Przed przekazaniem kluczy zwykle przeprowadza się inspekcję w obecności wynajmującego i poprzedniego najemcy.

Transport

Szwajcarski system kolejowy ma sieć o wielkości około 5 100 km i należy do najgęstszych na świecie. Sieć jest całkowicie zelektryfikowana i jest zarządzana głównie przez szwajcarskie koleje federalne (SBB), pozostałe linie są obsługiwane przez prywatne firmy.

Szwajcarskie koleje federalne i inne szwajcarskie firmy transportowe oferują szeroki wybór opcji biletów: bilety standardowe, bilety wielokrotne i karnety kolejowe. Informacje można uzyskać w Internecie lub w punktach informacyjnych stacji. Transport publiczny jest droższy niż w innych krajach UE/EFTA, ale przepustki kolejowe, takie jak Swiss Travel Pass i Swiss Half Fare Card, pozwalają na znaczne oszczędności.

W Szwajcarii znajduje się około 71 500 km dróg. Ogólne ograniczenie prędkości wynosi 120 km/h na autostradach, 100 km/h na drogach dwujezdniowych, 80 km/h na głównych drogach poza obszarami zabudowanymi i 30 lub 50 km/h na obszarach zabudowanych. Istnieje opłata za korzystanie z autostrad w Szwajcarii. Naklejka na autostradę jest obowiązkowa dla wszystkich pojazdów silnikowych i jest pobierana w zryczałtowanej stawce 40 CHF rocznie. Można go kupić w urzędach celnych, urzędach pocztowych, stacjach paliw, stowarzyszeniach samochodowych i dworcach kolejowych. Jest ona ważna od dnia 1 grudnia roku poprzedzającego główny rok ważności do dnia 31 stycznia następnego roku.

Szwajcaria ma bardzo duży natężenie ruchu lotniczego, a porty lotnicze w kraju są głównymi węzłami dla międzynarodowych linii lotniczych. Istnieją międzynarodowe lotniska w Zurychu, Genewie, Bazylei, Lugano i Bernie.

Opieka zdrowotna

Ambulatoryjna opieka medyczna jest świadczona głównie przez lekarzy w prywatnych praktykach lub w praktykach społecznościowych oraz przez jednostki ambulatoryjne szpitali publicznych lub prywatnych klinik. W zależności od wybranego pakietu ubezpieczeń zdrowotnych pacjenci mają zwykle swobodę wyboru wybranego lekarza,
a także mają nieograniczony bezpośredni dostęp do specjalistów. Kantony i gminy zapewniają szkolną służbę medyczną, która zapewnia regularne kontrole w szkołach państwowych, monitoruje stan odporności uczniów, podaje szczepienia itp.

System edukacji

Cechą charakterystyczną szwajcarskiego systemu edukacji jest jego różnorodność, każdy z 26 kantonów jest odpowiedzialny za wszystkie aspekty edukacji na swoim terytorium. Lekcje prowadzone są w języku niemieckim, francuskim, włoskim lub romskim, w zależności od regionu językowego. Nauka języków jest tradycyjnie uważana za bardzo ważną w Szwajcarii. Podczas obowiązkowej nauki szkolnej wszyscy uczniowie zwykle uczą się dwóch języków obcych, mianowicie drugiego języka narodowego i angielskiego.

Obowiązkowa edukacja trwa 11 lat i obejmuje cykl podstawowy i średni (poziom średni I)  we wszystkich kantonach. Obecność jest obowiązkowa i bezpłatna dla wszystkich dzieci, zarówno szwajcarskich, jak i zagranicznych. Około 5 % uczniów uczęszcza do prywatnej szkoły.

Kształcenie poobowiązkowe obejmuje wykształcenie średnie II stopnia i wyższe.

Życie kulturalne i społeczne

Życie kulturalne w Szwajcarii charakteryzuje się zróżnicowaną geografią kraju, wielojęzycznością, pluralizmem religijnym i lokalnymi zwyczajami. Znajduje to odzwierciedlenie w ogromnej różnorodności literatury, sztuki, architektury i muzyki. Tradycje kulturowe są bardzo żywe w całej Szwajcarii i różnią się w zależności od regionu, a nawet od wioski do wioski. Święta religijne, wydarzenia w roku rolniczym i rocznice wydarzeń historycznych są okazją do obchodów. Jeśli chodzi o wypoczynek, spojrzenie na programy kulturalne, przewodniki dla zwiedzających i katalog sportowy wystarczy, aby przekonać każdego o bogactwie możliwości rekreacyjnych i kulturalnych, jakie można znaleźć w Szwajcarii.

Dochody i podatki

Dochody różnią się w zależności od branży, poziomu wykształcenia i kantonu. Odliczenia z tytułu zabezpieczenia społecznego obejmują składki na ubezpieczenie emerytalne i rodzinne, systemy ubezpieczeń na wypadek inwalidztwa, bezrobocia i utraty dochodów oraz na systemy świadczeń pracowniczych itp. Nie obejmują one jednak obowiązkowych składek na ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ nie są zależne od dochodów, lecz różnią się w zależności od zakładu ubezpieczeń, miejsca zamieszkania i wybranej ochrony.

W Szwajcarii podatek dochodowy jest pobierany zarówno przez Konfederację (bezpośredni podatek federalny), jak i przez kantony i gminy (podatki kantonalne i lokalne). Ponieważ każdy z 26 kantonów szwajcarskich ma własne przepisy podatkowe, stawki podatkowe różnią się w zależności od kantonów. Z reguły podatnicy muszą złożyć roczną deklarację podatkową.

Odpowiednie czynniki podatkowe (dochody i aktywa) oraz kwota należnego podatku są określane na podstawie tej deklaracji. Oprócz podatku dochodowego, który jest zwykle odliczany u źródła dla obywateli UE i EFTA, innym ważnym podatkiem jest podatek od wartości dodanej (VAT), który obecnie (2023 r.) jest pobierany w wysokości 7,7 % i jest stosowany do większości towarów i usług. Inne podatki pobierane w Szwajcarii obejmują podatek od nieruchomości, podatek od pojazdów, roczną opłatę z tytułu autostrady (winiety) i inne.

Koszty utrzymania

Koszty utrzymania w Szwajcarii należą do najwyższych na świecie.

Według Federalnego Urzędu Statystycznego (FSO) średni dochód do dyspozycji prywatnych gospodarstw domowych w Szwajcarii wyniósł 6 789 CHF miesięcznie w 2020 r.

Główne wydatki gospodarstw domowych obejmują ubezpieczenie, takie jak ubezpieczenie zdrowotne (6,7 %) oraz składki na emeryturę (AVS) i fundusz emerytalny (10,1 %). Inne główne wydatki to mieszkania i usługi komunalne (14,4 %), podatki (12,4 %), jedzenie i napoje (6,5 %), restauracje (3,5 %) oraz działalność rekreacyjna i kulturalna (4 %).

Gdzie szukać pomocy w razie nagłych wypadków?

Policja - 117

Pogotowie - 144

Straż pożarna - 118

Pomoc drogowa TCS (nieosiągalna z zagranicy) - 140

Szwajcarskie Pogotowie Helikopterowe, Zurych - 1414

Europejski Numer Pogotowia Ratunkowego - 112

Informacja automatyczna (wewnątrz Szwajcarii):

Informacja o numerach krajowych - 111

Informacja o stanie dróg - 163

Informacja o pogodzie - 162

Informacja o miejscach występowania lawin zimą – 187

Informacja turystyczna, zimą informacja dla narciarzy – 120

Adresy polskich placówek dyplomatycznych

Ambasada Konfederacji Szwajcarskiej

Al. Ujazdowskie 27, 00-540 Warszawa

tel.: (022) 628-04-81(82)

fax: (022) 621-05-48

E-mail: var.vertretung@eda.admin.ch

Ambasada Rzeczpospolitej Polskiej w Bernie

Elfenstraße 20a, CH-3000 Bern 15 tel.

(0-041 31) 358 02 02

fax 0041 31 358 02 16

e-mail: berno.amb.sekretariat@msz.gov.pl

e-mail: berno.ambasada@msz.gov.pl

Stałe Przedstawicielstwo RP przy Biurze Organizacji Narodów Zjednoczonych w Genewie

AncienneRoute 15 1218 Grand Saconnex Genewa

tel.: +41-22-710-97-97/98

fax. +41-22-710-97-99

strona: www.genewa.polemb.net

e-mail: genewa.onz.sekretariat@msz.gov.pl  

e-mail: chegenstp@msz.gov.pl

Sporządziła: Dominika Szymanowska – Starszy specjalista ds. rozwoju zawodowego/Doradca EURES

Źródła:

Niniejszy informator został sporządzony w oparciu o materiały internetowe:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Szwajcaria

https://eures.europa.eu/living-and-working/living-and-working-conditions_pl

https://www.gov.pl/web/szwajcaria/ambasada

https://www.podrozepoeuropie.pl/ceny-w-szwajcarii/