Co to jest fake news i jak go rozpoznać?

Czym jest fake news? Jak zachować czujność wobec dezinformacji? Przeczytaj naszą instrukcję i nie daj się nabrać na fałszywe informacje publikowane w internecie.

Fake news to po prostu fałszywa, nieprawdziwa informacja publikowana głównie w mediach społecznościowych w celu wywołania dezinformacji, która wpływa często na nasze postawy, zachowania, strach czy lęki.

Fake newsy są zwykle napisane w sposób przyciągający uwagę i mają dość sensacyjne tytuły. Zdarza się, że są rozpowszechniane na Facebooku, Twitterze, Instagramie czy forach przez trolle internetowe (czasem przy użyciu botów).

Naucz się rozpoznawać fake newsy

Ważne jest, by nauczyć się weryfikować czytane informacje, aby nie udostępniać i nie powielać treści, których nie jesteśmy w stanie sprawdzić. Powinniśmy wyrobić sobie nawyk kontrolowania informacji. Dotyczy to wszystkich użytkowników korzystających z Internetu, zarówno tych młodszych jak i starszych.

Dlatego staraj się nauczyć kilku poniższych zasad.

Weryfikuj informacje, które udostępniasz

Zanim prześlesz dalej jakiekolwiek informacje udostępnione przez kogoś w mediach społecznościowych, przeczytaj całą treść, a nie tylko nagłówek. Często jest tak, że tytuł ma w nas wzbudzić negatywne emocje, wywołać panikę lub lęk. Tymczasem po przeczytaniu całego artykułu okazuje się, że informacje w nim zawarte nie są aż tak sensacyjne, a tytuł był zwyczajnie "naciągnięty" i skosnstruowany na zasadzie clickbaita, który ma przyciągnąć uwagę.

Włącz krytyczne myślenie

Po przeczytaniu wiadomości pomyśl, czy rzeczywiście w twojej ocenie jest ona warta udostępniania. Zastanów się, czy autor tekstu nie chce manipulować twoimi emocjami, bo to, co wzbudza emocje, jest chętniej udostępniane i o to tutaj chodzi.

Sprawdź źródło

W tym celu wykonaj poniższe czynności:

Zadaj krótkie pytanie, które wynika z treści artykułu czy filmu, na przykład: „Czy mieszkanie w pobliżu elektrowni jądrowej powoduje raka?”
Przetłumacz zdanie za pomocą translatora na język angielski.
Znajdź w internecie wyszukiwarkę Google Scholar, która wyszukuje źródła naukowe.
Wklej w Google Scholar tekst pytania przetłumaczony na język angielski, wtedy wyszukiwarka poda ci listę artykułów naukowych związanych z tematem. Wybierz dwa bądź trzy, które pasują najbardziej do zadanego na początku pytania.
W publikacjach naukowych tytuł dokładnie informuje nas, co jest w środku artykułu, zaś na początku artykułu znajduje się streszczenie, czyli Abstract.
Ze streszczenia wklej w translator część zdania i odczytaj odpowiedź na postawione na początku pytanie. W ten sposób znajdziesz rzetelne źródło i sprawdzisz informacje.

Sprawdź autora

Wyszukaj w Internecie autora publikacji, kim jest, sprawdź jego wykształcenie, kompetencje i doświadczenie, by wiedzieć, czy jest osobą kompetentną w określonej dziedzinie.

Sprawdź datę

Koniecznie sprawdź, czy tekst posiada datę. Brak daty może wskazywać, że nie jest on prawdziwy, lecz wyrwany z kontekstu, np. jakiegoś innego wydarzenia czy informacji.

Sprawdź zdjęcie

Przeglądarka Google Grafika pomoże ci sprawdzić, czy zdjęcie nie jest fotomontażem, czyli tzw. fake photo. Wystarczy zapisać grafikę użytą w sensacyjnym artykule i wkleić ją do Google Grafiki, która wyszuka podobne zdjęcia. Porównanie powinno pomóc ustalić, czy zdjęcie jest prawdziwe.

Jeśli twój telefon posiada galerię Google Zdjecia, możesz też sprawdzić wiarygodność fotografii przy pomocy narzędzia Google Lens opartej na technologii rozpoznawania obrazu.

Sprawdź wiarygodność konta

Sprawdź, czy dany teksty został opublikowany w innych mediach, serwisach informacyjnych, najlepiej poszukaj w kilku, sprawdź adres URL – czy nie wygląda nietypowo i „podejrzanie”?

Edukuj innych

Naucz się tych kilku kroków, by nie dać się oszukać i przekazuj tę wiedzę innym. Na początku być może czas poświęcony na sprawdzenie i zweryfikowanie tekstu będzie długi, ale jak we wszystkich dziedzinach życia – trening czyni mistrza. Po jakimś czasie bardzo szybko zweryfikujesz fałszywe informacje i nie dasz się zmanipulować.

Przydatne linki i strony:

fakenews.pl – strona prowadzona przez Fundację “Przeciwdziałamy Dezinformacji”
Włącz weryfikację – inicjatywa Państwowego Instytutu Badawczego NASK
FakeHunter-Edu – inicjatywa Polskiej Agencji Prasowej – strona, która weryfikuje teksty pod kątem fake newsów
Stowarzyszenie DEMAGOG – ich misją jest walka z fałszywymi informacjami i dezinformacją oraz dostarczanie obywatelom rzetelnych, bezstronnych i sprawdzonych informacji.
Jak zweryfikować fake news - krótki poradnik - YouTube (kliknij w tytuł, by przejść do filmu)

Autor: Monika Szymanek

Źródła: