Prawa młodzieży - co warto wiedzieć? - Artykuł

Prawo do nauki i godnych warunków w szkole

Każdy młody człowiek w Polsce ma prawo do bezpłatnej edukacji – co najmniej do ukończenia 18. roku życia. Ale to nie wszystko! Masz też prawo do:

• uczciwej i obiektywnej oceny,
• ochrony przed przemocą i dyskryminacją w szkole,
• swobodnego wyrażania swoich poglądów (np. w gazetce szkolnej czy samorządzie uczniowskim),
• dostępu do pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Jeśli czujesz, że twoje prawa są łamane – porozmawiaj z pedagogiem, wychowawcą lub skontaktuj się z Rzecznikiem Praw Dziecka.

Prawo do prywatności i ochrony danych osobowych

Twoje dane osobowe – takie jak PESEL, numer telefonu czy informacje o zdrowiu – są prawnie chronione. Szkoła, pracodawca czy urzędy mogą z nich korzystać tylko wtedy, gdy mają ku temu podstawę prawną.

W skrócie: nikt nie może bez twojej zgody publikować twoich zdjęć ani udostępniać twoich danych osobom trzecim.

Prawo do pracy – od kiedy i na jakich zasadach?

Możesz legalnie podjąć pracę:

• od 15. roku życia – jako pracownik młodociany, ale tylko w lekkich pracach i z ograniczonym czasem pracy (np. prace sezonowe),
• od 18. roku życia – na pełnych zasadach Kodeksu pracy.

Pamiętaj:

• masz prawo do przerw, urlopu i bezpiecznych warunków pracy,
• nie możesz być zmuszany do pracy ponad siły ani w nocy (jeśli jesteś niepełnoletni).

Szczegółowe prawa pracowników młodocianych sprawdzisz w tekście Praca dla nieletnich – co warto wiedzieć?

Prawo do opieki zdrowotnej i psychologicznej

Masz prawo korzystać z publicznej służby zdrowia – bez względu na to, czy pracujesz, czy się uczysz. Od 16. roku życia możesz współdecydować o leczeniu (np. zgodzić się lub odmówić zabiegu). W szkole powinien być dostęp do pedagoga i psychologa.

Masz problem? Zadzwoń do specjalisty lub na infolinię młodzieżową. To anonimowe i bezpłatne.

Prawo do wyrażania opinii i zaangażowania społecznego

Młodzi mają głos! Możesz:

• należeć do organizacji młodzieżowych i pozarządowych,
• działać w wolontariacie, młodzieżowej radzie miasta/gminy,
• brać udział w legalnych protestach i petycjach.

Nie musisz czekać do 18. urodzin, by mieć wpływ na otaczający cię świat.

Prawo do równego traktowania i brak dyskryminacji

Nikt nie ma prawa traktować cię gorzej ze względu na: wiek, płeć, orientację seksualną, pochodzenie, wyznanie, niepełnosprawność, wygląd czy przekonania.

Jeśli spotykasz się z hejtem, wykluczeniem lub przemocą – zgłoś to nauczycielowi, rodzicom, opiekunowi lub skorzystaj z pomocy organizacji wspierających młodzież.

Twoje obowiązki też są ważne

Znasz już swoje prawa – ale warto pamiętać też o obowiązkach:

• musisz spełniać obowiązek nauki do 18. roku życia,
• odpowiadasz prawnie za swoje czyny (od 17. roku życia jak dorosły),
• w pracy masz obowiązek stosować się do zasad BHP i regulaminów.

Świadome korzystanie z praw idzie w parze z odpowiedzialnością.

Gdzie szukać pomocy i informacji?

• Rzecznik Praw Dziecka: www.brpd.gov.pl
• Rzecznik Praw Obywatelskich: www.rpo.gov.pl
• Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111 (czynny całą dobę)
• Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę: www.fdds.pl

Twoje prawa to nie przywileje – to fundament, na którym budujesz swoje życie i relacje ze światem. Warto je znać, rozumieć i umieć z nich korzystać. Bądź świadomy, odważny i nie bój się sięgać po wsparcie, jeśli go potrzebujesz.

Autor: Joanna Buharewicz

Źródła:

https://brpd.gov.pl/konwencja-o-prawach-dziecka/

https://prawaucznia.pl/prawa-ucznia/

https://www.pip.gov.pl/dla-pracownikow/porady-prawne/zatrudnianie-pracownikow-mlodocianych

https://mlodeglowy.pl/kompendium/jestem-nauczycielem/prawa-dzieci-i-mlodziezy-w-placowkach-medycznych-copy/

https://www.uodo.gov.pl/pl/138/2459

https://www.przewodnikporodo.pl/prawo-i-przepisy/przetwarzanie-danych-dzieci-w-swietle-rodo-co-warto-wiedziec

https://osrodkipomocy.ms.gov.pl/pl/poradnik-prawny-dla-mlodziezy/

https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-karny-16798683/art-10

https://brpd.gov.pl/wiecej-szacunku-dla-mlodego-wizerunku/